Een onderzoek [1]) van Caritas Vlaanderen toont aan dat 12% van Vlaamse vrouwen tussen 12 en 25 jaar wel eens geen geld heeft om menstruatieproducten te kopen. Op alle leeftijden blijken vrouwen die in menstruatie-armoede leven verstrekkende gevolgen ervan te ondervinden. Volgens cijfergegevens van het Belgische Statistiekbureau [2] hebben Belgische vrouwen meer kans op armoede dan mannen. Vrouwen die in armoede leven, hebben vaak een tekort aan middelen om menstruatieproducten te kopen, een beperkte kennis over menstruatie en weinig toegang tot sanitaire voorzieningen. Omgekeerd kan menstruatie-armoede ook armoede in stand houden. Het kan er namelijk voor zorgen dat vrouwen afwezig zijn op het werk of bij opleidingen en heeft het een negatieve impact hebben op hun mentale en fysieke gezondheid, huisvesting, vrijetijdsbesteding, sociale contacten, inkomen, promotiekansen enzovoort. Maryam vertelt ons hoe het is om in menstruatie-armoede te leven.

Hoe ervaarde je je eerste menstruatie?

“Ik herinner mij dat ik heel onwetend was in de jaren voordat ik ze kreeg. Ik leefde toen bij mijn moeder, maar ze had mij niet voorbereid en ze had mij nog nooit op voorhand iets gezegd. Nu is dat geen taboe meer, maar toen ik jong was wel. Toen ik mijn moeder over het bloed vertelde gaf ze mij herbruikbare maandverbanden. Toen ik haar vroeg wat er gebeurde en of ik alle dagen in mijn leven zou bloeden, begon ze te lachen. Ze zei dat het 4 à 5 dagen zou duren en dat het over een paar dagen zou stoppen. Ze zei ook nog dat wanneer je de eerste keer menstrueert een meisje een vrouw wordt en dat het vanaf dan iedere maand zou gebeuren. Dat was het. Ik nam het op dat moment nog niet serieus. Ik dacht dat het wel voorbij zou gaan. Nu ik hier op terugkijk, vind ik de hele situatie heel grappig.”

Welke menstruatieproducten gebruik je meestal en welke het liefst?

“Wanneer ik thuis ben, gebruik ik herbruikbare producten. Ik vind dat ideaal wanneer ik niets te doen heb. Als ik naar buiten ga, is het moeilijker om die te gebruiken. Ik moet dan een zakje meenemen om ze bij te houden en te wassen. Daarom gebruik ik tijdens de week wegwerpproducten. Het is dus afhankelijk van de context.”

“Nu heb ik een verblijfsvergunning. Daarvoor was ik dakloos. Wanneer je dakloos bent, kan je geen herbruikbare producten gebruiken. Je hebt geen infrastructuur ervoor. Je hebt niets. Dus je gebruikt wegwerpproducten. Ik ben mij er wel bewust van dat dat vervuilend is, maar op zulke momenten kan het niet anders.”

Praat je over je menstruatie met anderen?

“Als ik bij andere vrouwen ben van mijn cultuur, dan praat ik er wel eens over. Met andere mensen niet. Vaak gaat het over de pijn, over hoe moeilijk het is om maandverbanden te vinden, waar je de goedkoopste maandverbanden kan kopen, hoe we kunnen berekenen niet zwanger te worden aan de hand van onze regels. Het is fijn om het daar af en toe over te kunnen hebben.”

“Ik praat alleen met vrouwen hierover. Het is geen onderwerp waarover mannen kunnen meepraten. Zij hebben hun regels niet. Ze kunnen niet weten hoe het is voor vrouwen. Ik praat erover met andere vrouwen zodat ze mij technieken kunnen leren om pijn te verzachten. Wij geven elkaar tips over kersenpitkussens enzovoort. Ik zou niet weten hoe mannen mij hiermee kunnen helpen.”

Hoe voel je je tijdens je menstruatie?

“Heel slecht. Zodra ik merk dat ze gaan beginnen, begin ik pijnstillers te nemen. Het is nog steeds even erg als vroeger. Ik dacht dat het na drie kinderen wel zou verbeteren, maar het verandert niet. Daar maak ik me af en toe wel ongerust over.”

“Ik voel mij ook zenuwachtig als ik mijn regels heb, omdat ik me niet goed in mijn vel voel. Je hebt pijn en altijd schrik dat je gaat doorbloeden enzovoort. Dat maakt me nerveus. Wanneer ik kledij aanheb die aangepast is, zoals een jeans, dan ben ik gerust, maar wanneer ik dingen zoals dit (wijst naar haar kleed) aanheb, doe ik een lange jas aan om me te bedekken.”

Wat miste je tijdens je menstruatie toen je dakloos was?

“Menstruatieproducten en medicijnen tegen de pijn. Ik gebruikte toiletpapier als vervanging. Ik bloed heel veel, dus ik moest dat elk uur vervangen. Het volstond niet, maar ik had niets anders en moest het ermee doen.”

“Ik heb altijd geprobeerd mijn plan te trekken. Voor mijn verblijfsvergunning in orde was, had ik andere zorgen. Nog grotere. Alle documenten in orde brengen, was op dat moment belangrijker voor mij. Wanneer je je in gedurende een lange tijd in zo ‘n situatie bevindt, wordt dat (lees: menstruatie-armoede) bijna normaal. Het bracht me veel verdriet en schaamte dat ik me geen producten kon veroorloven en dat ik toilet papier moest gebruiken, maar ik kon me er niet op focussen.”

“Ik vind dat we menstruatieproducten gratis moeten maken voor vrouwen. Het is echt niet voor iedereen evident om die aan te kopen, dus ik kan het alleen maar toejuichen dat er meer en meer organisaties zijn die de producten aanbieden en rond menstruatie-armoede werken. Er is al meer bewustzijn rond, dat is positief. Wanneer ik nu een openbaar toilet bezoek, vind ik er vaker producten terug. Een aantal jaar geleden was dat nog niet zo.”

Kreeg je toen steun van anderen?

“Ik kreeg geen hulp van kennissen in mijn omgeving. De meeste hadden dezelfde nood als ik. Aan wie moest ik het vragen? Ik kon het vragen aan mensen van het Rode Kruis of Samusocial, maar mensen in hetzelfde schuitje als ik konden me enkel vertellen wat zij deden of waar ze naartoe gingen voor hulp.”  “Ze vertelden me naar welke supermarkten ik moest gaan en dat ik bij Pigment (n.v.d.r. Pigment vzw) en BruZelle maandverbanden kon krijgen. Het Rode Kruis gaf mij ook maandverbanden. Nu, zij deelden uit wat ze voorhanden hadden en dat was vaak slechts  één formaat. Dat werkt jammer genoeg niet voor iedereen. Voor mij waren ze vaak te dun.” 

“Ik heb ook al een aantal keer menstruatieproducten moeten vragen aan iemand die ik ken, omdat ik ze zelf niet kon betalen. Ik had toen geen stabiel leven en was vaak niet voorbereid op mijn menstruatie. Ik vond dat gênant maar bijna alle vrouwen zijn bereid om je te helpen als je het vraagt. Vrouwen zijn heel solidair als het op menstruatie aankomt.”

Zijn er grote verschillen tussen hier en je herkomstland wanneer het gaat over menstruatie?

“Ik denk dat in de Europese cultuur mensen meer open zijn. Het is veel gemakkelijker om erover te praten. Er zit wel veel verschil in de producten. Vroeger gebruikten vrouwen in mijn cultuur veel herbruikbare producten en heel weinig wegwerpproducten. Ook luiers voor baby’s waren herbruikbaar. In mijn herkomstland gebruiken wij ook geen tampons, terwijl veel vrouwen hier dat wel gebruiken. Vrouwen binnen mijn cultuur kennen dat vaak niet goed en denken dat het pijn doet. Ik gebruik wel vaak een tampon, samen met een maandverband.”

“Ik wil graag nog eens benadrukken dat ik vind dat het voor alle vrouwen makkelijker zou moeten zijn om aan menstruatieproducten te geraken. Het is een grote zorg voor veel vrouwen. Aanspraak kunnen maken op goedkopere of gratis producten, zou een recht voor iedereen moeten zijn.”

Wil je zelf ook mensen die in menstruatie-armoede leven helpen of wil je iets doen rond dit thema? Wij hebben heel wat acties en activiteiten lopen waaraan je kan deelnemen.

• Doneer menstruatiemateriaal in een van onze boxen. 
• Wil je liever aan de slag met naald en draad? Je kan in onze naaicafé’s wasbare maandverbanden maken voor jezelf of voor iemand anders. Bekijk hier waar die doorgaan.
• We ontwierpen samen met BruZelle een educatief pakket ‘(even)Waardig menstrueren’. Hiermee kan je vrouwen (en menstruerende personen) informeren over menstruatieproducten en de menstruatiecyclus en kan je menstruatiemythes aanpakken. Wil je dit pakket graag ontlenen voor jouw groep of organisatie? Neem gerust contact op met jouw regio voor alle praktische info.

Bronnen
[1] Caritas Vlaanderen (2020). Dubbel taboe: Menstruatie-armoede in Vlaanderen. Geraadpleegd op: https://caritasvlaanderen.be/sites/default/files/inline-files/Caritas_rapport_Menstruatiearmoede_0.pdf
[2] Statbel (2020). Materiële en sociale deprivatie. Geraadpleegd op: https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en-levensomstandigheden/materiele-en-sociale-deprivatie#news